विश्व दृष्टि दिवसः परिचय तथा महत्व

                                                              

 बिनोद दहाल (तुलसी)       /      “विश्व दृष्टि दिवस”एउटा अन्तराष्ट्रिय महत्व राख्ने दिवस हो जुन विश्व भर विविध कार्यक्रमहरुको आयोजना गरि मनाउने गरिन्छ । हरेक साल अक्टुबर महिनाका दोश्रो बिहिबार मनाउने गरिएको यो विश्व दृष्टि दिवस यस पटक ८ अक्टोबर (२१ आश्विन) मा परेको छ। सन १९९८ मा विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO),अन्धोपन निवारण सम्बन्धी अन्तराष्ट्रिय संस्था (IAPB)  तथा लायन्स क्लब अफ    ईन्टरनेशनलको अगुवाईमा पहिलो पटक “विश्व दृष्टि  दिवस” मनाएर यो परम्पराको थालनी गरिएको हो । हरेक बर्ष अलग अलग नारा दिएर मनाउँदै आएको यो दिवसले यस पटक भने “सबै का लागि आँखा उपचार” (EYE CARE FOR ALL),भन्ने नारा अघि सारेको हो । “अन्धोपन तथा न्यून दृष्टि”को समस्या नेपाल जस्तो अल्पविकसित राष्ट्रमा मात्र नभइ विश्वका सबै ठाँउहरुमा बिकराल समस्याको रुपमा अघि आईरहेको छ । तिन दशक अघि र अहिलेलाई तुलना गरेर हेर्दा अन्धोपन तथा न्यून दृष्टि गराउने कारणहरुमा धेरै ठूलो परिवर्तन आएको देखिन्छ । तिन दशक अघि यानी बि.स.२०४०को आसपासमा हाम्रो देशमा किटाणुबाट हुने संक्रमित रोग तथा पोषण यूक्त खानाको कमिले हुने रोग हरुका कारण दृष्टि विहिन तथा न्यून दृष्टि हुने हरुको संख्या उल्लेखिय थियो । सरसफाईमा कमी, जनचेतनाको अभावका कारण आखाँमा लाग्ने खस्रे रोग (Trachoma)  त्यो समयमा एउटा बिकराल समस्या थियो । बालबालिका देखि बयस्क तथा बृद्घहरु समेत यो रोगबाट ग्रसित थिए । त्यसै गरी पोषण युक्त खानाको अभावले गर्दा बालबालिकाहरुमा भिटामीन–ए को कमीले हुने रतन्धो तथा अन्धोपनको समस्या (Xerophthalmia)  समेत त्यो बेलाको प्रमुख चुनौती थियो । तर ,आज आएर नेपालीहरुको जिवन स्तरमा आएको क्रमिक सुधार, स्वास्थ्य सँस्थाहरुको सेवामा विस्तार, साथै शारिरिक स्वास्थ्यमा आएको सुधार  संगसगै  अन्धोपन तथा न्युनदष्टि को प्रकृतिमा समेत ठूलो परिवर्तन आएको छ । संक्रमणका कारणले गर्दा हुने खस्रे रोग, जुन तिन दशक अगाडी हाम्रा अगाडी विकराल रुपमा खडा थियो, आज आएर नेपालमा पूर्ण रुपमा निर्मुल भएर गएको छ । हालै मात्र मेची अञ्चलमा गरिएको सर्वेक्षणले एउटा पनि खस्रे रोगका विरामी फेला नपरेको सुखद समाचार हाम्रा सामु ल्याइदिएको छ । त्यसै गरी पोषणयुक्त खानाका कमिले हुने रोग “रतन्धो तथा आखाँको नानीमा आउने समस्या” (Xerophthalmia) पनि हाम्रो देशबाट उन्मुलन हुदै गईरहेको अवस्था छ । एकातिर माथि उल्लेखित समस्याबाट हामीले छुटकारा पाउदै गएको मा हर्षित हुने अवस्था त छदैछ, अर्को तर्फ अन्धोपन तथा न्यून दृष्टिका नयाँ कारणहरु हामी माझ चुनौती पूर्ण रुपमा अघि आइरहेका छन् । “मधुमेह (Diabetes) आँखाको चाप (प्रेसर) संग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्ने रोग जलविन्दु (Glaucoma), उमेर वढ्दै जाँदा आँखाको पर्दामा आउन सक्ने परिवर्तनहरु “ARMD” जस्ता रोगहरुले पहिले देखा परेका रोगहरु खस्रे तथा संक्रमणहरुलाई विस्थापित गरिरहेको अवस्था छ । उपचार तथा रोकथाम गर्न यी समस्याहरु तुलनात्मक रुपमा कठिन साथै खर्चिला हुनाले यी रोगहरुमा नियन्त्रण पाउन अहिले निकै चुनौती थपिएको छ । सबै भन्दा हेक्का राख्नु पर्ने कुरा त के छ भने मधुमेहका कारणले आँखामा आउने असर (Diabetic Retinopathy) तथा आँखाको चाँपसंग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्ने रोग जलविन्दु (Glaucoma ) का बिरामीहरुले प्रारम्भिक अवस्थामा कुनै लक्षण तथा चिन्हहरुको अनुभव नै गर्दैनन् । भन्नुको मतलव यी रोगहरुले हाम्रो आँखालाई  थाहै नपाई असर गर्दै जान थाल्छन् । जव विरामीले दृष्टि कम भएको महसुस गर्न थाल्दछन् तब उपचार गरेर पुनः दृष्टि प्राप्त गर्न निकै कठिन हुन जान्छ । यस्ता आँखाका रोगीहरु अरु कुनै समस्या भएर अस्पतालमा आई जाँच गर्दा मात्र पत्ता लाग्ने भएको हुदा धेरै ढिलो मात्र रोगको निदान  हुने गरेको पाईएको छ । यो सत्यतालाई दृष्टिगत गर्द यसपटकको दृष्टि दिवसले आफ्नो आँखा जाँच गराऔं (GET YOUR  EYES TESTED) भन्ने नारा अघि सारेको छ । 

तसर्थ विश्व दृष्टि दिवसले अघि सारेको यस नारालाई सफल पार्न हामी सबैले निम्न कुराहरुमा ध्यान पु¥याऔं । 

क)विद्यालय जानु अघि र गईरहेका बालबालिकाहरुको अनिवार्य रुपमा आँखा जाँच गराऔं । 

ख) चालिस बर्ष उमेर नाघेका सबैले हरेक बर्ष आँखा जाँच गर्ने बानी बसालौं । 

ग) मधुमेह (Diabetes)  तथा उच्च रक्तचाप(High Blood Pressure) जस्ता समस्या भएका सबैले नियमित रुपमा आँखा जाँच गराऔं । 

घ) परिवारका सदस्यहरु कसैमा जलविन्दु भएमा अन्य व्यक्तिहरुले समेत आँखा जाँच गराऔं ।

                                                                                                                                 बिनोद दहाल (तुलसी)

                                                                                                                                       (नेत्र अधिकृत)                                                                                                                                   बिर्तामोड आँखा अस्पताल